Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính – COPD, là một nhóm bệnh phổi tiến triển. Phổ biến nhất là bệnh khí phế thũng và viêm phế quản mạn tính. Nhiều người bị COPD gặp phải cả hai tình trạng này. Khí phế thũng sẽ phá hủy chậm rãi các túi khí trong phổi, gây cản trở dòng khí đi ra ngoài. Viêm phế quản gây viêm và hẹp ống phế quản, khiến chất nhầy tích tụ.
COPD gây khó thở. Triệu chứng ban đầu có thể nhẹ, với ho và khó thở. Khi bệnh tiến triển nặng hơn sẽ gây khó thở nặng hơn, thở khò khè và có cảm giác thắt ở ngực khi hít thở. COPD có thể có những đợt cấp tính, với các biểu hiện khó thở kịch phát, viêm phế quản hay viêm phổi nghiêm trọng.
Nguyên nhân hàng đầu gây nên COPD là hút thuốc lá. Phơi nhiễm kéo dài với những chất hóa học gây kích ứng cũng có thể gây COPD. COPD là một bệnh cần một thời gian dài để hình thành. Chẩn đoán thường bao gồm chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm máu và xét nghiệm chức năng phổi.
Không thể chữa khỏi hoàn toàn bệnh COPD, nhưng việc điều trị có thể làm giảm nhẹ triệu chứng, giảm biến chứng, và nâng cao chất lượng sống. Thuốc, liệu pháp oxy, và phẫu thuật là một số cách điều trị phổ biến. Nếu không được điều trị, COPD có thể gây bệnh tim và làm việc nhiễm khuẩn đường hô hấp trầm trọng hơn.
Triệu chứng của COPD
Những triệu chứng COPD sẽ tiến triển nặng hơn theo thời gian. Bệnh sẽ nặng hơn nếu thường xuyên tiếp xúc với khói, đặc biệt là khói thuốc lá. Vì vậy, người mắc COPD cần bỏ thuốc lá và tránh không sống chung hoặc ở gần với người hút thuốc lá.
Lúc đầu, triệu chứng có thể khá nhẹ, có thể nhầm với cảm lạnh. Những triệu chứng sớm bao gồm:
- Đôi khi khó thở, nhất là sau khi tập luyện
- Ho nhẹ nhưng tái phát liên tục
- Cần khạc đờm liên tục, nhất là vào buổi sáng
- Người bệnh có thể có những thay đổi kín đáo, như là tránh leo cầu thang hay hoạt động thể chất.
Khi phổi bị tổn thương, bệnh sẽ xuất hiện những triệu chứng điển hình:
- Khó thở, kể cả sau khi vận động nhẹ như leo cầu thang
- Thở khò khè
- Đau thắt ngực
- Ho liên tục, có đờm hoặc không. Thường xuyên khạc đờm hàng ngày
- Thường xuyên bị cảm lạnh, cúm, hoặc những nhiễm khuẩn đường hô hấp khác
- Cảm thấy thiếu năng lượng, mệt mỏi, thở dốc
Ở giai đoạn muộn, các triệu chứng nói trên sẽ trở nên nặng hơn và có thể bao gồm thêm các triệu chứng:
- Mệt mỏi
- Phình bàn chân, gót chân và chân
- Sút cân
Cần cấp cứ ngay nếu bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng sau:
Móng tay và môi tím hoặc xám, đây là biểu hiện của việc trong máu có quá ít oxy
- Thở một cách khó nhọc hoặc không thể nói chuyện
- Lú lẫn hoặc lả đi
- Tim đập nhanh
Nguyên nhân gây COPD
Ở những nước phát triển, nguyên nhân lớn nhất gây bệnh là hút thuốc lá. Khoảng 90% người mắc COPD hút thuốc hoặc đã từng hút. Trong số những người hút thuốc, 20-30% mắc COPD, nhiều người khác gặp vấn đề về phổi hoặc suy giảm chức năng phổi. Đa số những người bị COPD ngoài 40 tuổi và đã từng hút thuốc. Càng hút dài, càng dễ mắc COPD. Ngoài thuốc lá, xì gà, dùng tẩu hoặc hút thuốc thụ động cũng có thể gây COPD.
Ở những nước đang phát triển, cùng với hút thuốc lá, nhà ở thường không thoáng khí, khiến các thành viên trong nhà phải hít khói và không khí ô nhiễm từ việc nấu nướng và sưởi ấm.
COPD có thể gây ra bởi sự lạc chỗ gen. Khoảng 5% số người mắc COPD bị thiếu một loại protein tên là alpha-1-antitrypsin. Điều này khiến phổi bị tổn thương và có thể ảnh hưởng đến gan. Có thể có những yếu tố gen khác cũng đóng vai trò.
COPD là một bệnh không lây.
Chẩn đoán COPD
Không có xét nghiệm duy nhất cho COPD. Chẩn đoán dựa trên triệu chứng, thăm khám thực thể, và kết quả xét nghiệm. Khi bạn gặp bác sĩ, hãy kể tất cả triệu chứng gặp phải.
Để phát hiện bệnh sớm, hãy đi khám bác sĩ nếu bạn có các tình trạng sau đây:
- Bạn hút thuốc, hoặc đã từng hút
- Bạn phơi nhiễm chất gây kích thích phổi khi làm việc
- Bạn hút thuốc lá thụ động do tiếp xúc thường xuyên hoặc chung sống với nười hút thuốc
- Gia đình có người mắc COPD
- Bạn bị hen suyễn hoặc những bệnh hô hấp mạn tính khác
Khi thăm khám thực thể, bác sĩ sẽ khám phổi của bạn. Đồng thời, bác sĩ có thể cho bạn làm một số xét nghiệm để chẩn đoán bệnh COPD:
- Đo khí dung phổi là một xét nghiệm không xâm lấn để chẩn đoán chức năng phổi. Bạn sẽ được hướng dẫn hít sâu rồi thổi vào một cái ống kết nối với máy đo.
- Chẩn đoán hình ảnh bao gồm X-quang hoặc chụp CT, MRI, để xác định chính xác tình trạng của phổi, mạch máu và tim
- Xét nghiệm khí máu động mạch cần lấu mẫu máu của động mạch để đo nồng độ oxy
- Những xét nghiệm này có thể chẩn đoán xác định bạn có COPD không, hay là bệnh liên quan đến các tình trạng khác, như là hen hoặc suy tim.
Điều trị COPD
Điều trị COPD để giảm nhẹ triệu chứng, ngừa biến chứngv à làm chậm tiến triển bệnh.
Thuốc
Thuốc giãn phế quản là loại thuốc giúp giãn cơ của đường dẫn khí giúp bạn thở dễ hơn. Nó thường được dùng dưới dạng thuốc xịt. Glucocorticosteroid có thể được dùng để giảm viêm ở đường dẫn khí.
Để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn hô hấp, hãy hỏi bác sĩ xem bạn có cần tiêm phòng cúm, vắc xin phế cầu khuẩn, tiêm phòng uốn ván tăng cường bao gồm cả ho gà hàng năm hay không.
Liệu pháp oxy
Nếu mức oxy trong máu bạn thấp, bạn có thể nhận oxy qua mặt nạ hoặc gọng mũi để thở dễ hơn.
Phẫu thuật
Phẫu thuật đề phòng COPD nặng hoặc khi những điều trị khác thất bại, thường gặp khi bạn bị khí phế thũng. Một loại phẫu thuật là cắt bỏ túi khí. Khi đó bác sĩ loại bỏ những túi khí lớn khỏi phổi. Một loại khác là phẫu thuật giảm thể tích phổi, tức là cắt bỏ phần phổi bị hư hại. Ghép phổi là lựa chọn trong một số trường hợp.
Thay đổi lối sống
Một số thay đổi trong lối sống có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng bao gồm:
- Bỏ thuốc lá. Bác sĩ có thể gợi ý những sản phẩm thích hợp hoặc dịch vụ hỗ trợ
- Nếu có thể, tránh hút thuốc thụ động và hóa chất
- Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cơ thể.
- Nói chuyện với bác sĩ về cường độ luyện tập phù hợp
Những loại thuốc cho COPD
Thuốc có thể giảm nhẹ triệu chứng và chặn những đợt kịch phát. Có thể cần một vài lần thử và sai đêt tìm được loại thuốc và liều phù hợp nhất với bạn. Đây là một số lựa chọn:
- Thuốc giãn phế quản: giúp giãn những cơ đang co chặt quanh đường dẫn khí, thường được dùng dưới dạng xịt. Loại có tác dụng ngắn kéo dài từ 4 đến 6 tiếng, chỉ dùng khi cần. Với những triệu chứng kéo dài, có loại tác dụng dài kỳ trong 12 tiếng mà bạn có thể dùng hàng ngày. Một số thuốc giãn phế quản là chất kháng beta, hoạt động bằng cách làm giãn các cơ đang co chặt quanh đường dẫn khí. Một số là loại kháng cholinergics, ngăn cơ khỏi co lại và dọn chất nhầy khỏi phổi
- Corticosteroid: Đôi khi thuốc giãn phế quản được dùng kết hợp với glucocorticosteroid. Dùng hai thứ cùng lúc làm giảm viêm và giảm tiết đờm. Corticosteroid còn được dùng dưới dạng viên.
- Chất ức chế Phosphodiesterase-4: Loại thuốc mới này được dùng dưới dạng viên giúp giảm viêm và giảm tiết đờm, được kê rộng rãi cho COPD.
- Theophylline: Loại thuốc này làm giảm cơn đau thắt ngực và khó thở, có thể chặn các cơn kịch phát, thường được dùng dưới dạng viên.
Kháng sinh và kháng virus: Kháng sinh và kháng virus có thể được kê khi bạn bị nhiễm khuẩn hô hấp. - Vắc xin: COPD làm tăng nguy cơ mắc các bênh hô hấp khác. Vì thế, bác sĩ có thể đề nghị tiêm phòng cúm, vắc xin phế cầu khuẩn hoặc vắc xin ho gà hàng năm.